Wskaźnik BMI jest najprostszym i najszybszym sposobem obliczania prawidłowej masy ciała. Jednakże posiada on wiele nieścisłości. Co trzeba więc uwzględnić posługując się nim i na co zwrócić uwagę?

Czym jest BMI

BMI (Body Mass Index), nazywany jest inaczej wskaźnikiem Queteleta. Jest to prosty wzór matematyczny, który opisuje zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie na podstawie proporcji masy ciała mierzonej w kilogramach do wzrostu w metrach. Pomaga on wykrywać stany, jakimi są nadwaga i otyłość, które uważa się już obecnie za choroby cywilizacyjne.

Wskaźnik BMI został on opracowany przez belgijskiego statystyka Adolfa Queteleta w 1832 roku. Uczony ten nie zajmował się badaniem otyłości, a próbował zastosować metody rachunku prawdopodobieństwa w odniesieniu do fizycznych cech ciała człowieka. Zaobserwował on bowiem, że masa ciała rośnie w zależności od wzrostu danej osoby.

Formuła wymyślona przez Queteleta miała w szybki i łatwy sposób zmierzyć stopień otyłości w populacji, aby pomóc rządowi w przydzielaniu zasobów. Jednakże, zaczęła ona wypierać tablice zależności wagi od wzrostu i znalazła zastosowanie we wstępnej diagnostyce. Do powszechnego użytku weszła w latach 70-tych XX wieku. W swoich badaniach i ocenach stanu zdrowia populacji, wskaźnika BMI używa chociażby Światowa Organizacja Zdrowia

Jak obliczyć BMI?

Obliczanie BMI opiera się na wzięciu pod uwagę trzech podstawowych informacji, wagI, wzrostu oraz płci i nie wymaga wykonywania żadnych badań lekarskich. Wynik otrzymywany jest poprzez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wzrostu podanego w centymetrach.

Rozszerzona skala interpretacji wskaźnika BMI wyróżnia trzy stopnie niedowagi i trzy stopnie otyłości a normy jej są następujące:

• wygłodzenie – wynik poniżej 16,
• wychudzenie – wynik 16-16,9,
• niedowaga – wynik 17 - 18,5,
• prawidłowa waga – wynik 18,5-24,9,
• nadwaga – wynik powyżej 25-29,9,
• otyłość – wynik 30-34,9,
• otyłość kliniczna – wynik 35-39,9,
• otyłość skrajna – wynik powyżej 40.

W przypadku osiągnięcia wyniku powyżej 25, należy zmienić złe nawyki żywieniowe i wprowadzić aktywność fizyczną. Natomiast wynik powyżej 30 powinien skłonić nas do kontaktu z lekarzem. Im wyższy współczynnik BMI, tym wyższe bowiem ryzyko wystąpienia chorób związanych z nadmierną masą ciała. Są to choroby serca, cukrzyca typu 2, nadciśnienie, miażdżyca, kamica żółciowa, zapalenia kości i stawów, bezdechy senne, a nawet niektóre nowotwory (np. jelita grubego, piersi, endometrium czy pęcherzyka żółciowego).

Nie należy lekceważyć również wyników BMI z przeciwnego końca skali. Zbyt niski wskaźnik BMI wiąże się bowiem ze zagrożeniem zdrowia ze względu na niedożywienie, które może prowadzić do zmniejszenia odporności organizmu, apatii, zmniejszenia zdolności motorycznych, objawów niedoborów witamin, utrudnionego gojenia się ran czy występowania obrzęków. Jeżeli wskaźnik BMI wynosi 17 lub jest zbliżony do tej liczby, mamy do czynienia z niedowagą wskazującą na zaburzenia żywienia takie jak anoreksja, natomiast sytuacją krytyczną jest wynik niższy niż 16.

Ograniczenia w posługiwaniu się wskaźnikiem BMI

Normy wskaźnika BMI wyznaczyła Światowa Organizacja Zdrowia. Są one pomocne w monitorowaniu wagi dorosłych kobiet i mężczyzn. Nie mają jednak zastosowania dla pewnych grup. Nie powinny się nim sugerować kobiety w ciąży. Współczynnik BMI może też dać też fałszywy obraz prawidłowej wagi w przypadku sportowców i osób starszych. Indeks BMI oblicza się wyłącznie biorąc pod uwagę pewne standardy przyjęte dla danej populacji. Nie istnieje uniwersalny wskaźnik dla idealnej masy ciała, gdyż uzależniona jest ona od rasy, płci, wieku i wielu innych istotnych czynników. Prawidłowa masa ciała będzie bowiem zupełnie inna dla osób mających budowę drobną i grubokościstą. Ponadto, mięśnie są gęstsze i cięższe niż tłuszcz, dlatego kilogram masy mięśniowej zajmuje nawet 3 razy mniejszą objętość niż kilogram tkanki tłuszczowej. Stąd dwie osoby o tej samej masie ciała mogą wyglądać różnie właśnie za sprawą proporcji masy mięśni do tłuszczu. BMI nie uwzględnia tych różnic i może wykazać chociażby otyłość u kulturystów.

Warto też pamiętać, że kalkulatory BMI przeznaczone są wyłącznie dla osób dorosłych, tj. osób od 18. roku życia. U dzieci, zastosowanie znajdują siatki centylowe, które pomagają ocenić prawidłowy rozwój najmłodszych. Ponadto, chociaż BMI może być wykorzystany podczas monitorowania przyrostu masy ciała kobiet w ciąży, jednak nie może być jedynym jego wyznacznikiem, ponieważ podczas ciąży przyrost wagi jest to kwestią bardzo indywidualna i zależną od jej etapu.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na masę naszego ciała jest stopień mineralizacji oraz gęstości kości, stąd kryteria oceny wartości wskaźnika BMI dla seniorów są inne niż dla osób w wieku produkcyjnym. U osób starszych maleje gęstość ich kości, wraz z wiekiem tracą one także masę mięśniową. Dlatego należy uwzględnić, że wartość BMI oznaczająca prawidłową masę ciała różni się, w zależności od wieku badanej osoby i wynosi ona:

• 19 – 24 lata: BMI 19 – 24,
• 25 – 34 lata: BMI 20 – 25,
• 35 – 44 lata: BMI 21 – 26,
• 45 – 54 lata: BMI 22 – 27,
• 55 – 64 lata: BMI 23 – 28,
• ponad 64 lata: BMI 24 – 29.

Zalety wskaźnika BMI

• Wskaźnik BMI to powszechne badanie a w internecie są dostępne gotowe kalkulatory, które obliczają jego wartość.
• Do jego obliczenia wystarczą tylko proste dane waga, wzrost i płeć,
• Wskaźnik ten szybko określa np. niedowagę lub nadmierną masę ciała.

Wady wskaźnika BMI

• Wskaźnik BMI nie został wynaleziony przez osobę zajmującą się badaniem otyłości, lecz przez statystyka, stad odnosi się bardziej do populacji, a nie indywidualnych osób i jest przede wszystkim matematyczną formułą i próbą opisania rzeczywistości.
• BMI nie bierze pod uwagę masy mięśni oraz kości, które również wpływają na masę ciała, przez co u np. kulturysty wskaźnik BMI może wskazać otyłość.
• Nie może być on stosowany u dzieci, kobiet w ciąży i osób trenujących siłowo

Inne metody obliczania prawidłowej masy ciała

Ważnym wskaźnikiem, który bardzo wiele mówi o naszym zdrowiu jest wskaźnik WHR, który bierze pod uwagę proporcję obwodu talii do obwodu bioder. Ponadto, obecnie często korzysta się z nowoczesnych metod obliczania masy ciała, takich jak:

• pomiar fałdu skórnego za pomocą suwmiarki elektronicznej,
• pomiar impedancji bioelektrycznej,
• badanie rentgenowskie typu DXA.
• tomografia komputerowa,
• magnetyczny rezonans jądrowy.

W porównaniu z użyciem wskaźnika BMI, wymienione metody są dosyć drogie i ze względu na ograniczoną dostępność specjalistycznego sprzętu, w praktyce robi się je bardzo rzadko.